Het belang van effectief materiaal- en waterbeheer in zowel de culturele sector als in heel Nederland kan niet worden onderschat. Met de groeiende wereldbevolking en de toenemende vraag naar producten en grondstoffen, staan we voor uitdagingen op het gebied van klimaatverandering, biodiversiteitsverlies en vervuiling. Duurzaam materiaal- en waterbeheer is daarom een steeds belangrijker thema.
Dit artikel biedt inzicht in strategieën, meetinstrumenten en voorbeelden voor duurzamer materiaal- en watergebruik.
Wet- en regelgeving
De Rijksoverheid streeft naar een circulaire economie in 2050, waarin grondstoffen worden hergebruikt en afval verdwijnt. Dit vraagt om samenwerking tussen overheden, bedrijven en organisaties. De culturele sector kan hierin een voorbeeldrol spelen door bewuster om te gaan met materialen en water, wat niet alleen kosten bespaart, maar ook bijdraagt aan een duurzame toekomst.
Een belangrijke stap in deze transitie is het Grondstoffenakkoord, dat in 2017 werd ondertekend door 180 partijen uit de overheid, het bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties. Dit akkoord bevat afspraken om de Nederlandse economie minder afhankelijk te maken van primaire grondstoffen en slimmer om te gaan met materialen. Het Circulair Materialenplan (CMP), dat vanaf 2025 het huidige Landelijk Afvalbeheerplan (LAP3) vervangt, is een uniform kader voor duurzaam grondstoffengebruik, afvalbeheer en vergunningverlening. Het CMP helpt overheden en bedrijven met kennis en richtlijnen om de circulaire economie verder te ontwikkelen en versnellen.
Strategie op duurzaamheid ontwikkelen
Ook in de culturele sector groeit de urgentie om bij te dragen aan een duurzamere toekomst. Maar hoe pak je dit concreet aan? In dit artikel gaan we in op het ontwikkelen van een strategie op duurzaamheid, de beschikbare middelen om dit te doen en waar je ondersteuning kunt vinden om je plannen ook daadwerkelijk uit te kunnen voeren.
Afvalanalyse en meetbaarheid
De eerste stap naar verduurzaming is inzicht krijgen in het eigen materiaalgebruik en de afvalstromen. Een Materiaalstroomanalyse (MSA) helpt om te bepalen hoe grondstoffen worden ingezet en afgevoerd. Het stappenplan van VANG Buitenshuis biedt in zes stappen een praktische aanpak om afvalstromen in kaart te brengen, efficiënter te scheiden en te verminderen. Dit levert:
- Bewustwording over afvalpreventie en circulaire economie
- Inzicht in de huidige afval- en grondstoffenstromen
- Overzicht van ingekochte producten en grondstoffen
- Een top 10 van producten die slimmer of minder kunnen worden ingekocht
- Meer milieubewustzijn binnen de organisatie
- Concrete maatregelen voor betere afvalscheiding en preventie
Klik hier om de afbeelding in te zoomen.
Afvalwijzers
Twijfel je waar een product bij het afval hoort? De Afvalscheidingswijzer van Milieu Centraal biedt direct antwoord. Door simpelweg een product in te voeren, krijg je advies over de juiste manier van scheiden. Dit helpt recycling te verbeteren en draagt bij aan een duurzamere omgang met grondstoffen. Daarnaast is het verstandig om in gesprek te gaan met je afvalleverancier. Soms hanteren zij specifieke eisen, maar ze kunnen ook waardevolle tips geven om afval nog beter te scheiden. Advies nodig voor afval op kantoor? De Wegwijzer Afvalvrij Kantoor biedt praktische tips en inspirerende voorbeelden om afval te verminderen tijdens de inkoop-, gebruiks- en afdankfase.
💡 Leestip: Veel decors en kostuums belanden na gebruik in de opslag of als afval, terwijl de materialen nog prima hergebruikt kunnen worden. VANG Buitenshuis en de Nederlandse Associatie voor Podiumkunsten (NAPK) onderzochten de huidige status en kansen voor meer hergebruik in de sector.
Circulair werken en hergebruik
Om grondstoffen te besparen en afval te verminderen, is het belangrijk om circulair te werken. Dit betekent materialen zo lang mogelijk hergebruiken, verspilling minimaliseren en producten slimmer ontwerpen.
De R-ladder
Veel evenementen en organisaties werken nog lineair: materialen worden ingekocht, gebruikt en vervolgens weggegooid. Een duurzamer alternatief is de R-ladder, een model dat strategieën rangschikt om grondstoffen efficiënter te gebruiken. Strategieën hoger op de ladder, besparen meer grondstoffen. Hoe hoger een strategie op de R-ladder staat, hoe meer circulair de strategie is. De zes niveaus zijn:
- Refuse en Rethink (vermijden en slimmer ontwerpen)
- Reduce (minder grondstofgebruik)
- Re-use (hergebruik)
- Repair en Refurbish (levensduur verlengen)
- Recycling (grondstoffen opnieuw inzetten)
- Recover (energie terugwinnen uit afval).
In Atelier Meer² worden oude banners upcycled tot duurzame tassen, schorten, slabbetjes en meer.
💡 Leestip: De Zero Waste Expeditie Cultuur helpt culturele instellingen hun afval te verminderen en beter te scheiden. Onderzoek bij 60 instellingen laat zien dat bewustwording en slimme maatregelen, zoals gezamenlijke afvalinzameling en minder prullenbakken, effect hebben. Het rapport benadrukt het belang van circulariteit in cultuurbeleid voor verdere verduurzaming.
Duurzaam watergebruik
Water is een essentiële grondstof, maar we beschouwen het vaak als vanzelfsprekend dat er altijd schoon drinkwater beschikbaar is – terwijl dit zeker niet het geval is. De NOS meldde begin 2025 dat Nederland rond 2030 mogelijk te maken krijgt met watertekorten, waardoor bewust en efficiënt watergebruik steeds urgenter wordt. Culturele organisaties en evenementen kunnen hierop inspelen door waterbesparende maatregelen te nemen, zoals het installeren van waterzuinige toiletten, het opvangen en hergebruiken van regenwater en het gebruik van sensorkranen om onnodig waterverbruik te voorkomen. Dit verlaagt niet alleen het waterverbruik, maar bespaart ook kosten.
Bij evenementen kan het plaatsen van tappunten de afhankelijkheid van plastic flessen verminderen, terwijl regenwater kan worden ingezet voor schoonmaak. Daarnaast kunnen organisaties bijdragen door water ter plaatse te zuiveren en actief lokale watervervuiling te voorkomen. Investeren in slimme watersystemen helpt niet alleen de watervraag te verlagen, maar draagt ook bij aan een duurzame en veerkrachtige toekomst. Kleine aanpassingen maken een groot verschil voor duurzaam waterbeheer.
💡 Tip: Meer weten? Future Festival Tools verzamelde inspirerende voorbeelden van culturele evenementen die succesvol waterbesparende maatregelen toepassen.
Training - Verklein je digitale voetafdruk
Iedere klik en upload draagt bij aan je digitale voetafdruk, maar wist je dat je daar zelf invloed op hebt? Tijdens deze interactieve training ontdek je de impact van jouw online activiteiten en krijg je praktische handvatten om deze te verkleinen. Of het nu gaat om e-mails, cloudopslag of social media, je leert duurzame keuzes te maken zonder functionaliteit te verliezen.