Op donderdag 20 maart 2025 liep de filmzaal van Focus in Arnhem vol voor de vijfde editie van Over de Grens, de halfjaarlijkse talkshow van Cultuur Academy. Deze editie stond volledig in het teken van de klimaatcrisis en de rol die de kunst- en cultuursector daarin speelt — of kan gaan spelen. Host Jelko leidde het publiek op zijn eigen energieke wijze door een middag vol inzichten, verhalen en concrete handvatten.
Tussen top-down visie en bottom-up actie
De eerste gasten, Eva Middelhoff (directeur van Stadsschouwburg en De Vereeniging) en Fanne Boland (beleidsdramaturg bij Theater Oostpool), gaven een inkijk in hoe grote culturele instellingen duurzaamheid steeds meer verweven in beleid én praktijk. Eva sprak over de duurzame verbouwing van de schouwburg waarbij zorgvuldig wordt gezocht naar een balans tussen vergroening en behoud van monumentale waarde. Ook benoemde ze hoe de overstap naar vegetarische maaltijden voor personeel aanvankelijk op weerstand stuitte. Inmiddels geldt: vega is de norm, vlees kan.
Fanne benadrukte dat duurzaamheid niet alleen van bovenaf opgelegd moet worden, maar ook gedragen moet worden door medewerkers. “Een duidelijke visie van boven is nodig,” zei ze, “maar de uitvoering moet bottom-up ontstaan.” Ze voegde daaraan toe dat mobiliteit binnen de sector – van reizende gezelschappen tot publiek – een van de grootste uitdagingen vormt. Het kopje ‘duurzaamheid’ is voor het eerst is opgenomen in het jaarverslag van Oostpool. Dat ze daarop feedback kreeg van collega’s – ‘moeten we hier niet meer mee doen?’ – stemde haar hoopvol: “Met zulke kleine stapjes begint het.”
👉 Tip: Laat je ondersteunen door organisaties zoals Daan Duurzaam – zij kunnen helpen met meten, analyseren en adviseren. Samen kom je verder!
Training - Verklein je digitale voetafdruk
Iedere klik en upload draagt bij aan je digitale voetafdruk, maar wist je dat je daar zelf invloed op hebt? Tijdens deze interactieve training ontdek je de impact van jouw online activiteiten en krijg je praktische handvatten om deze te verkleinen. Of het nu gaat om e-mails, cloudopslag of social media, je leert duurzame keuzes te maken zonder functionaliteit te verliezen.
Koffie drinken met…
In het segment Koffiezetapparaat schoven makers en initiatiefnemers aan om in een informele setting hun werk en missie te delen. Daan Walder vertelde over Solemn Venenum, een interactieve digitale installatie over drugsafval. Als organisator van feesten in Nijmegen ziet hij hoe drugsgebruik is genormaliseerd. “Ik wil mensen aanzetten tot bewustzijn, zodat ze hun keuzes bewuster maken.”
👉 Tip: Bezoek ook Queer Utopia in De Vasim — een serie evenementen over queer nachtleven en alternatieve toekomsten.
Deborah Heijne en John Kraft, oprichters van Studio MONK in Nijmegen, vertelden over hun nieuwe ruimte voor kunst en ontmoeting. MONK richt zich op kunstenaars die (nog) geen wortels in Nederland hebben. Ze namen twee kunstenaars mee: Sanaa Haj Kaddour werkt aan een kunstwand geïnspireerd op de seizoenen rond Berg en Dal. Husam Zakaraya besprak zijn film Remslaap, over de menselijke conditie in het Midden-Oosten, geselecteerd voor o.a. het Nederlands Film Festival.
Kunst als klimaatkompas
In het tweede deel van het programma kregen verschillende kunstenaars het podium. Hun werk laat op indrukwekkende en soms confronterende wijze zien hoe de klimaatcrisis raakt aan ons dagelijks leven. Fotograaf Milan Schellingerhout maakt fotografische kunst, waaronder Leven met Vitesse en Slippery Slope. Zijn werk toont vergelijkende beelden, zoals de impact van ski-resorts op het landschap. “Ik houd me altijd bezig met hoe ik me verhoud tot mijn werk en probeer te vangen wat ik zie,” vertelt hij. Altijd door de lens van de menselijke blik.
Beeldend kunstenaar Milah van Zuilen werkt met natuurlijke materialen – bladeren, hout, aarde – en maakt collages die het mens-centrische karakter van het Nederlandse landschap blootleggen. Ze onderzoekt hoe menselijk beheer en landschapsinrichting zichtbaar zijn, zelfs in de ogenschijnlijk wilde natuur. “De klimaatcrisis speelt natuurlijk mee,” vertelt ze, “en brengt spanning in het werkproces. Maar ik zoek ook naar rust en zachtheid in die harde lijnen.”
Als coördinator duurzaamheid help ik culturele organisaties groeien naar een toekomstbestendige bedrijfsvoering. Ik geloof in de kracht van cultuur om positieve impact te maken — niet alleen voor vandaag, maar voor de generaties van morgen.
Zó maak je impact
Sebastiaan Groffen, duurzaamheidscoördinator bij Doornroosje, gaf concrete handvatten voor het meten van impact binnen culturele organisaties. Van energie, catering en mobiliteit tot materiaalgebruik én personeel: hoe betrek je mensen op de werkvloer actief bij verduurzaming? Ondertussen maakte Jelko een live getekende samenvatting die het gesprek verbeeldde.
👉 Tip: Iets gemist? Geen zorgen – alles is terug te vinden in onze kennisbank.
Strategie op duurzaamheid ontwikkelen
Ook in de culturele sector groeit de urgentie om bij te dragen aan een duurzamere toekomst. Maar hoe pak je dit concreet aan? In dit artikel gaan we in op het ontwikkelen van een strategie op duurzaamheid, de beschikbare middelen om dit te doen en waar je ondersteuning kunt vinden om je plannen ook daadwerkelijk uit te kunnen voeren.
Pass ‘m door!
Zoals bij elke editie werd ook nu weer ‘het stokje’ doorgegeven aan een nieuwe organisatie. Deze keer gaf Extrapool – opgericht in 1991 als atelierpand, inmiddels uitgegroeid tot een bruisende plek voor muziek, drukwerk en interdisciplinaire programma’s – het stokje door aan Ruimtekoers. “Kunstenaars worden vaak ingezet in een wijk om verbinding te maken,” vertellen Joyce Guley en Jan Dirk de Wilde van Extrapool. “Maar Ruimtekoers doet dat op de juiste, prikkelende manier. Daar wil ik meer van weten.”
De middag werd muzikaal afgesloten door Marina Tadic, zangeres en HKU-student, al jarenlang verbonden aan Extrapool. Treffend omschreven door Joyce Guley als: “doorzettend, doortastend en ongrijpbaar.”
Het zaalprogramma liep iets uit, maar dat deerde niemand. In de foyer wachtte een welverdiend drankje en hapje. Bezoekers testten Daan Walder’s installatie uit, praatten na en wisselden ideeën uit. Een middag vol ideeën, ervaringen en inspiratie — die hopelijk aanzet tot actie. Want de vraag blijft hangen: wat kunnen wij doen voor een groenere sector?
Meer weten? Bekijk onze kennisbank voor concrete tips, informatie en regel- en wetgeving rondom duurzaamheid in de cultuursector.
Fotografie: Jesse Wensing
Groeispurt uitgelicht: Underground Theatre - Uitzicht op Keizer Karel
Underground Theatre is een onafhankelijk Nijmeegs theatergezelschap dat een platform biedt aan jonge, ambitieuze artiesten. Het gezelschap, opgericht door Grace Vroomen-de Rooij, Aafke van Pelt en Beau Kremers, ontstond vanuit een gedeelde passie voor theater en een autodidactische aanpak.
Groeispurt uitgelicht: Wired Voices - Jelle Roosen
Dankzij een toekenning van Groeispurt heeft Jelle Roosen, muzikaal leider van koren en vocal groups, zijn ambitieuze project Wired Voices kunnen realiseren. Wired Voices is een vocale groep die niet alleen uitdagende muziek zingt, maar ook wordt getraind in musicianship en solfa.
Nieuwe collega's Cultuur Academy
We verwelkomen Hana Minako van Maldegem en Maike Pijnappel bij Cultuur Academy. Hana zal in haar rol als officemanager bijdragen aan het reilen en zeilen van onze organisatie. Maike neemt twee stokjes over als fondscoördinator voor de Stroomversneller en Groeispurt.